Tekst: Judith Schotanus. Foto’s: Jilles van Eibergen Santhagens
Carel Weeber introduceerde in 1997 ‘Het Wilde Wonen’. Het ging toen om een voor Nederland radicaal nieuw concept: mensen zouden zelf moeten bepalen hoe hun huis eruit ziet, zonder dat ze worden gehinderd door welstand of knellende wetten en regels. Veel architecten, woningcorporaties en bestuurders zagen er niets in. Inmiddels is de verkoop van vrije kavels in Den Haag volgens een onlangs verschenen evaluatie van de gemeente een succes. Wat vinden de bouwers er zelf van? Elly bouwt een huis in Isabellaland, Vanessa aan de Escamplaan. Beide huizen staan nu in de steigers.
In Den Haag begon het particulier opdrachtgeverschap met de grote kavels in Vroondaal. Hiervoor was niet direct veel animo, de grondprijzen waren hoog en voorzieningen waren er niet. In 2011 lanceerde de gemeente het programma kleinschalig opdrachtgeverschap. Na een grote marketingcampagne gingen nieuwe kavels en klushuizen op verschillende plekken in de stad in de verkoop. Deze waren zo gewild dat mensen nachtenlang in de kou in de rij voor het stadhuis gelegen hebben. Het succes is waarschijnlijk grotendeels te verklaren door het feit dat de meeste kavels veel betaalbaarder waren dan in eerdere plannen. Zo werd zelfbouw voor veel meer mensen bereikbaar.
Isabellaland zelfbouw woningen
Escamplaan
Ook de man van Vanessa heeft twee nachten voor het stadhuis gebivakkeerd. Ze hadden mensen ingehuurd om hun plek bezet te houden, want ze waren alleen geïnteresseerd in de woningen met een tuin op het zuiden. De locatie Escamplaan vonden ze aantrekkelijk omdat het huis aan een plantsoen ligt waar hun twee zoons straks kunnen voetballen en bovendien dicht bij hun school. Bij hun vorige huis konden ze niet goed buitenspelen. Van vrienden hoorden ze pas vlak voor de start van de verkoop dat er aan de Escamplaan nieuwe huizen gebouwd zouden worden. In eerste instantie hadden ze daardoor niet eens in de gaten dat het om zelfbouw ging. Toch doen ze erg veel zelf.
Vanessa weet goed wat ze wil. Woningen in de jaren ’30 stijl vindt ze erg mooi, dus het huis krijgt klassieke ramen, een kap en een donkere steen. Ze heeft het zelf ontworpen, onder begeleiding van aannemer Van Mierlo. ‘We hebben wel met een architect gesproken, maar zijn voorbeelden waren te modern, met te veel open ruimten. Het voordeel van zelf bouwen is dat het in verhouding goedkoper is omdat je offertes tegen elkaar kunt afwegen en zelf kunt bepalen wat je echt belangrijk vindt. Een bestaande woning van deze grootte zouden we voor deze prijs niet vinden,’ zegt Vanessa. ‘We hebben de woning casco gekocht van de aannemer. Het interieur doen we zelf met behulp van bevriende klussers. Ook de inkoop van de materialen voor het interieur doen we zelf, dat is veel goedkoper. Nu kan ik voor bijna dezelfde prijs mooie houten binnendeuren kopen in plaats van standaard deuren met stalen kozijnen.’
Voetbalstraat
Veel tijd kost zelfbouw wel. ‘Het project beheerst je leven. Het is leuk, maar ik zou het toch niet snel nog eens doen. In de beginfase hebben we dat te licht ingeschat. De kinderen zeggen weleens, praten jullie nog weleens ergens anders over? Je moet echt overal over nadenken. Van het aantal stopcontacten en op welke plek ze moeten komen tot de breedte van de deuren en de gang. Nu ga ik elke dag op de bouw kijken, want er kan weleens iets mis gaan en dan zijn we er snel genoeg bij om het weer op te lossen. Gisteren nog hadden ze de stenen van de buren bij onze achtergevel gelegd!’ Vanessa heeft een goed gevoel bij aannemer Van Mierlo. Alles gaat heel gemoedelijk en ze kan hem ook in de avond of in het weekend bellen. Dat komt mede omdat het een bekende van de voetbal vereniging is. Ook vijf andere woningen in het rijtje worden door leden van dezelfde vereniging gebouwd. Bijzonder is dat ze met de buren, ook van de voetbal, samen drie kavels kochten, zodat ze ieder een breder huis van 7,20 m konden bouwen. Standaard zijn de kavels hier 4,80 m breed.
De kinderen zeggen weleens, praten jullie nog weleens ergens anders over?
Veel contact met de gemeente heeft Vanessa niet. Ze heeft de indruk dat de vergunningen redelijk traag verleend worden en dat de gemeente niet echt meedenkt over bijvoorbeeld het uitbaggeren van de vieze sloot achter het huis. Ze stelt het wel op prijs dat ze samen met de andere bewoners mocht meedenken over de inrichting van het plantsoen midden in hun buurt. Een deel van de woningen op de zelfbouw locatie Escamplaan is al bewoond. De meeste woningen vindt Vanessa mooi, een paar niet. ‘Het is een Zweeds achtig sfeertje, alles verschillend.’
Isabellaland
Ook Elly heeft haar moderne woning in Isabellaland helemaal naar eigen smaak ontworpen. Zij schakelde wel een architect in, het Haagse bureau eh-architects dat gespecialiseerd is in zelfbouw. Een deel van de woningen in Isabellaland is gebouwd door We Build Homes, waarbij de bewoners uit de catalogus hun eigen woning kunnen kiezen. Zo wordt de zelfbouwers veel werk uit handen genomen. Elly koos hier bewust niet voor, omdat je dan toch nog aan veel standaard oplossingen en plattegronden vast zit en meer zelf wilde kunnen bepalen. Ze is dan ook erg enthousiast over haar eigen woning. Toch zal ze straks de gezelligheid in de binnenstad van Den Haag waar ze nu woont, wel missen. En ze vraagt zich af of ze nog kan meepraten over de inrichting van de groenstrook achter haar woning, omdat de flats daar wel dicht op haar tuin staan.
Isabellaland zelfbouw woningen
Tijdens een door de gemeente georganiseerde avond kwam Elly er achter dat twee buurvrouwen uit de straat dezelfde architect hadden gekozen. Sindsdien trekken de drie dames gezamenlijk op. ‘Het is prettig als je even met anderen kunt overleggen. We bespreken samen de stukken.’ De prijs voor de woningen valt de dames tegen. ‘Die is al een stuk hoger dan in eerste instantie begroot. Wil je nog een paar extra stopcontacten, dan komt er zomaar een flink bedrag bij.’ Het verbaast Elly dat er nog behoorlijk veel meerwerk boven op de eerste offerte komt. Het was lastig om vooraf zicht op de totale kosten te krijgen.
‘Ik raad iedereen aan een bouwbegeleider in te schakelen’
Elly heeft na een tijdje wikken en wegen een bouwbegeleider ingeschakeld. ‘Ik raad iedereen die zelf bouwt aan dat al in een vroeg stadium te doen. Zowel de aannemer als de architect hebben toch hun eigen belang in het project. Alleen een bouwbegeleider is er helemaal voor de bewoner en kan het proces in goede banen leiden. Dan had ik bijvoorbeeld vooraf beter kunnen budgetteren, omdat ik met een onafhankelijk persoon het totale plaatje door had kunnen nemen. Dat zou de kavelwinkel best meer mogen benadrukken. Ook moeten zelfbouwers er rekening mee houden dat je het eerste deel van de proceskosten voordat de bouw start, niet uit de hypotheek kunt betalen. Je moet dus wel een spaarpotje hebben als je zelf een huis bouwt.’
Meer variatie in woningtypen
Particulier opdrachtgeverschap zou meer variatie in de stad moeten bevorderen. Hoewel er de nodige verscheidenheid in kleur van de gevel en vorm van de ramen is, zijn de meeste woningen redelijk mainstream. Op sommige plekken sluiten daken van naast elkaar gelegen woningen niet goed aan, echt afwijkende woningen zijn er op deze welstandsvrije zelfbouw locaties tot nu toe nauwelijks. Kennelijk stelt men enige samenhang in de variatie ook op prijs.
Ook tot nieuwe woonvormen en woningtypen leidt het particulier opdrachtgeverschap op locaties met vrije kavels in Den Haag nog niet. Mede door het kavelpaspoort en de stedenbouwkundige opzet van de plannen die door de gemeente worden vastgelegd, gaat het vooral om eengezinswoningen. Misschien gaat dat veranderen nu omwonenden en toekomstige bewoners meer zeggenschap krijgen bij de opzet en stedenbouwkundige randvoorwaarden voor de nieuwe locaties voor kleinschalig opdrachtgeverschap. Wellicht komt er dan niet alleen variatie in de architectuur, maar ook meer diversiteit door functiemenging, ondernemers, verschillende woonvormen en collectief particulier opdrachtgeverschap zoals aan de Mient.
Recente reacties