Tekst: Judith Schotanus.
Groei in werkgelegenheid blijft in Den Haag achter bij de andere grote steden. Tijdens de Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam (IABR) verkent Den Haag het idee voor de ontwikkeling van een Central Innovation District (CID). Het gaat om het gebied waar het centrum (rondom station CS) Laakhaven en de Binckhorst (rondom station HS) en het Beatrixkwartier (naast station Laan van NOI) bij horen. Maar, in de huidige staat is het gebied nog niet geschikt voor de Next Economy. Waar zitten de potenties en waarin moet worden geïnvesteerd?
Hoe de Next Economy er daadwerkelijk uitziet is koffiedik kijken. Het ideaal plaatje is een duurzame, inclusieve en innovatieve economie, gebaseerd op de interpretatie van Jeremy Rifkin van de Vierde Industriële Revolutie.. De huidige verticale hiërarchische economische structuur verandert in een netwerkeconomie en productie wordt meer horizontaal, democratisch en individueel gestructureerd. In de netwerkstructuur van de internettechnologie is iedereen op een gelijke manier met elkaar verbonden. Iedereen kan ondernemer worden, maar voor succes heb je wel kennis en goede sociale netwerken nodig. Samenwerking, diversiteit en kennisuitwisseling zijn erg belangrijk in een innovatieve economie. Alfa’s en gamma’s zorgen voor het sociaal culturele aspect in de dienstverlening rondom de nieuwe technieken van de bèta’s. Innovatieve bedrijven hebben daarom een voorkeur voor goed bereikbare hoog stedelijke interactiemilieus met veel verschillende functies. De kenniswerkers wonen rondom deze knooppunten in het stedelijk netwerk. San Francisco wordt daarom langzamerhand belangrijker dan Sillicon Valley.
Next Economy in de stad van Vrede en Recht
Den Haag wil met de kenniseconomie aansluiten bij sectoren die nu al sterk vertegenwoordigd zijn, de overheid en de internationale instellingen op gebied van Vrede en Recht. De governance sector zal op termijn ook aspecten van de nieuwe economie en technologische vernieuwingen overnemen. Daarmee heeft Den Haag een groot potentieel aan klanten. Voor nieuwe technologieën moeten ook weer nieuwe standaarden uitgedacht en geïmplementeerd worden en daar ligt een kans in Den Haag. The Hague Security Delta (samenwerking tussen Siemens, TNO en bedrijven in de technologie, telecom en beveiliging) is een eerste initiatief op dat gebied. De aanwezigheid van de overheid en internationale instellingen was ook voor de Universiteit Leiden een belangrijke reden zich in Den Haag te vestigen.
Bouwen aan een innovatief ecosysteem
Hoe moet het CID in Den Haag er uit komen te zien? Het beoogde gebied is met drie stations goed bereikbaar vanuit de regio. Onderling zijn de stations en verschillende delen van het gebied bepaald niet optimaal verbonden. Ruimtelijk gezien is het gebied tussen de drie stations geen eenheid, heeft geen onderscheidend karakter en is zelfs niet overal bijzonder aantrekkelijk. Maar dat kan ook een voordeel zijn. Start-ups zitten juist vaak in de goedkope, wat rommelige delen van de stad. Voor kennisuitwisseling en samenwerking tussen verschillende bedrijven en instellingen is nabijheid belangrijk, bij voorkeur op loopafstand. Daarnaast zijn aantrekkelijke ontmoetingsplekken, een open sfeer en een menging van wonen, werken en leisure (hoog stedelijk interactiemilieu) voorwaarden. Een gebied met die karakteristiek kun je volgens de gemeente niet creëren met het ontwerp van een masterplan of klassiek stedenbouwkundig plan. Er zal een innovatief ecosysteem moeten groeien dat door de verschillende stakeholders – gemeente, ondernemers, kennisinstellingen – gezamenlijk ontwikkeld wordt. Een complexe opgave, want ook sociale spin-off is een doel. Juist ook zwakkere wijken in het hart van het CID (Rivierenbuurt en Bezuidenhout West) en rondom (Laakhaven-Noord) het gebied moeten kansen krijgen. Stap één in het groeiproces is de kansen zien en een stip op de horizon plaatsen.
BVR onderzocht in opdracht van de gemeente Den Haag welke ruimtelijke ingrepen nodig zijn voor de vorming van een CID. De eerste ideeën lopen nogal uiteen en zijn niet allemaal even geschikt of kansrijk: van overkluizing van de Utrechtse Baan (te duur), een nieuw park, verdichten van de Binckhorst met nieuwe woningen, inpakken en optoppen van leegstaande gebouwen, Schenkviaduct transformeren naar een nieuw icoon, een nieuw gebouw boven op station Laan van NOI verbonden met het voormalige ministerie SZW ernaast (slecht voor de levendigheid rondom het station) tot placemaking op kleine schaal. Placemaking kan bijvoorbeeld ingezet worden als de Tweede Kamer tijdelijk in het huidige gebouw van Buitenlandse Zaken (de apenrots) trekt. Meer dan een nieuwe markante entree, kan het gebied eromheen een inclusieve en levendige plek in de stad worden.
Omdat de groei van Den Haag van binnenuit moet komen, heeft de gemeente samen met BVR tijdens de IABR een aantal werksessies en interactieve spelsessies met verschillende deelnemers georganiseerd. Een van de interessante strategieën die aan de orde kwam is het geschikt maken van (deels) leegstaande grote kantoorgebouwen, de ‘sleeping giants’, voor kleinschalige innovatieve bedrijvigheid (net als bijvoorbeeld Binck 36 en de New World Campus) én deze onderling te verbinden door verbetering van de openbare ruimte.
Ontwerpen van verbindingen
De IABR heeft interessante nieuwe ideeën voor het CID opgeleverd. De gemeente is straks aan zet om een strategie te ontwikkelen en het gebied op de kaart te zetten. De nieuwe iconen van het CID hoeven geen grote nieuwe gebouwen te zijn. Naast de uitstekende bereikbaarheid vanuit de regio is de grootste potentie de reeds aanwezige menging van functies. Een complex ecosysteem met ruimte voor zowel wonen als werken, kan worden verdicht met meerdere relatief kleinschalige ingrepen en nieuwe karakteristieke ontmoetingsplekken waar de Next Economy behoefte aan heeft. Zoals bijvoorbeeld de verbouwing van de Koninklijke Bibliotheek tot publieke ‘kennishub’.
Het groeiproces kan aangejaagd worden met investeringen in de interne verbindingen binnen het gebied voor voetgangers en fietsers: verbeteren en wegnemen barrières tussen Binckhorst, centrum, Laan van NOI en Haagse Hogeschool. Om het gebied serieus op de kaart te zetten lijken enkele grootschalige infrastructurele ingrepen rond het Schenkviaduct een interessante optie. Er waren plannen om het viaduct af te breken en het spoor te onder tunnelen, maar dat lijkt op de korte termijn niet aan de orde. Ook zijn er ideeën om de ruimte onder het viaduct sterk te verbeteren met slimme verlichting, kleur en kunst. Op het viaduct kan een goede fietsroute voor verbetering zorgen of het kan worden omgetoverd tot een groen stadspark met de High Line in New York als voorbeeld.
Hier kan dan ook meteen een koppeling gemaakt worden met het traject Ruimte voor de Stad, want ook vanuit die hoek wordt voor aanpassing van het viaduct en de ruimte eronder gepleit. Op die manier kunnen de bewoners van de Rivierenbuurt en Bezuidenhout West bij de ontwikkeling van het CID betrokken worden. Hopelijk blijft het niet bij gaming en groeit het CID uit tot levendig deel van centrum Den Haag met ruimte voor werken én wonen.
Artikel naar aanleiding van de bijeenkomst Gaming for Central Innovation District Den Haag op 7 juni 2016, waar de resultaten van de werksessies aan de Haagse tafel op de IABR werden gepresenteerd en bediscussieerd.
Foto’s spelsessies: Vereniging Deltametropool
Recente reacties