Favoriete Haagse plek: De Schoone Eenheid van de monumentale zichtas

Tekst: René Vlaanderen. Foto’s: Peter de Ruig.

Uit de talrijke plekken in Den Haag die mij dierbaar zijn, kies ik een relatief onbekende: de monumentale zichtlijn vanaf de Laan van Meerdervoort naar het Daltonlyceum. Een T-vormige vijver met groenpartijen domineert het beeld. De school in de zichtlijn wordt geflankeerd door symmetrische bebouwing in een vergelijkbare plastische architectuur, uitgevoerd in een zelfde kleur lichtgele baksteen. Het totale ensemble is een ontwerp van Co Brandes, een architect wiens bijdrage aan het Haagse stadsbeeld nog steeds niet volledig op waarde wordt geschat.

Natuurlijk, ik heb diverse ‘favoriete plekken’. De lommerrijke terrassen op het Plein, de creatieve hotspot de Caballero Fabriek, het 19^e eeuwse stadsgezicht het Sweelinckplein, het smakelijke uitzicht op zee vanaf de Kijkduinse boulevard, een vleug Manhattan bij het Centre Court, het landgoed Sorghvliet ……. het zijn allemaal prachtplekken.

Waarom is dit geen beschermd stadsgezicht?

Mijn keus is een pleidooi voor de lange zichtas als stedenbouwkundige drager van de omgeving. Dit middel om het stadsbeeld te verrijken met monumentaliteit zonder bombastische bebouwing of overdadige versiering wordt naar mijn smaak te weinig gebruikt. Rond de T-vormige vijver openbaart zich wat Berlage beoogde met de door hem gepropageerde Schoone Eenheid. Dit monumentale stadsbeeld was een belangrijk onderdeel van het PlanWest uit 1927, waarin de Laan van Meerdervoort als hartlijn voor de nieuwe wijken werd geprojecteerd. Haaks op de laan werden enkele dwarsassen geprojecteerd, zowel verkeersroutes als zichtassen. De zichtas in de wijk Bohemen – onbetwist de meest geslaagde – verbreedt zich naar het eind en wordt bekroond door het fraaie schoolgebouw, dat bovendien ’s avonds wordt aangelicht. De bebouwing langs de zichtlijn vormt qua volume en vormentaal een evenwichtig en symmetrisch geheel met de Daltonschool.

Waarom is dit geen beschermd stadsgezicht? Is dit niet het schoolvoorbeeld van hetgeen in het interbellum werd bedoeld met de samenhang tussen een sterke stedenbouwkundige structuur en een fraaie architectonische invulling met doordachte bouwkundige details. Dit meesterwerk van de onvolprezen Nieuwe Haagse School is bovendien ingebed in een zorgvuldig ingerichte openbare ruimte. Meer Schoone Eenheid is elders in de stad niet makkelijk te vinden!

René Vlaanderen is voorzitter van De Vrienden van Den Haag